< Digitale Schriftkunde

Bild | Kommentar | Entzifferung | Transkription | Text-Bild-Verknüpfung | Schreiberhände
StA Bamberg, Bamberger Urkunden 4488
Kommentar
StA Bamberg, Bamberger Urkunden 4488
Bamberger Kanoniker beurkunden als Schiedsleute die Schlichtung eines Streits zwischen dem Bamberger Domkapitel und den Kollegiatsstiften St. Gangolf, St. Jakob und St. Stephan , 1395 August 23 (Bamberg)

Archivaliengattung: Urkunde
Schwierigkeitsgrad: mittel
Kein Lebensbereich war im Spätmittelalter so stark verschriftlicht, aber auch verrechtlicht, wie das kirchliche Leben. Rechtsakte, die mit Kirchenämtern zu tun hatten, aber auch Konfliktfälle zwischen geistlichen Korporationen wie der hier verhandelte wurden grundsätzlich beurkundet. Die kirchenrechtlich formalisierte Sprache solcher Dokumente mit ihrem wiederholungsreichen Stil führt zu langen, nicht leicht zu lesenden Urkunden. Typisch ist etwa die Häufigkeit von Abkürzungen, da den routinierten Schreibern die nötigen Formeln längst in Fleisch und Blut übergegangen waren. Will man solche Urkunden historisch auswerten, setzt das deswegen gute Grammatikkenntnisse und eine gewisse Vertrautheit mit dem (kirchen-)rechtlichen Vokabulars voraus.

Schriftgeschichtlich haben wir hier den Typ einer gotischen Urkundenschrift vor uns, die die Paläographen (nach Heinemeyer) als Trecento II bezeichnen: Das "einstöckige" a und das g mit großem Bogen in der Unterlänge sind typische Leitbuchstaben. Trecento II ist einerseits ein vergleichsweise leserfreundlicher Schrifttypus, der auf klare Formen setzt. Andererseits kann gerade bei hochklassigen Urkundenschriften, die sich gotischen Buchschriften annähern, durch Bogenverbindungen die Lesbarkeit wieder etwas leiden. Als sparsam eingesetztem Zierelement begegnet man oft den besonders feinen, sich fast spinnwebenartig durch die Zeilen ziehenden Ausstrichen der Unterlängen. Zur Meisterschaft gebracht hat diesen Schreibstil die Reichskanzlei unter Kaiser Karl IV., doch auch die vorliegende Urkunde ist handwerklich von gutem Niveau.
Entzifferung

(Absatz Beginn)
Fridricus tzolner Can(oni)cus (et) Scolasticus. Albertus de Wertheim / (et) Fridricus stieber Can(oni)ci ecc(lesi)e Bambergensis Nycolaus s(an)c(t)e Marie in Tew(er)stat / et Conradus s(an)c(t)i Iacobi Decani / necno(n) Gôed=
fridus hebsperg(er) can(oni)cus sancti Steph(a)ni ecc(les)iar(um) / intra (et) extra muros Bambergens(es) commissarii (et) arbitratores ab honor(abilibus) viris / d(omi)nis Cap(i)t(u)larib(us) (et) Cap(i)t(u)lis iam d(i)c(t)ar(um) Ecc(les)iar(um) (com)mu(n)iter ad
infrasc(ri)pta special(ite)r deputati. recognoscim(us) per p(rese)ntes / Q(uod) cu(m) dudu(m) inter Cap(itu)l(u)m maioris ex vna / et Cap(i)t(u)la collegiatar(um) ecc(lesi)ar(um) p(re)d(i)c(t)ar(um) / (et) eor(um) P(er)sonas cap(itu)lares p(ar)te ex alt(er)a vertet(ur) ranco=
ris (et) dissension(is) mat(er)ia ex eo (et) ob id / q(uod) d(i)c(t)ar(um) Coll(eg)iatar(um) ecc(les)iar(um) Cap(i)t(u)la (con)tradix(er)unt / et recusaru(n)t al(ia)s App(e)ll(ati)oni p(er) d(i)c(tu)m maior(is) Ecc(lesi)e Cap(i)t(u)l(u)m contra quosda(m) processus aggrauator(es) (et) s(e)n(tent)ias
in eis (con)tentas int(er)po(s)ite adher(er)e Ip(s)osq(ue) hucusq(ue) tamq(uam) ex(communi)catos vitantes (et) reputant(es) / dea) quo ecia(m) nonn(u)lla scandala confusiones (et) errores in clero (et) p(o)p(u)lo Ciuitat(is) Bambergen(sis) (et) alibi
su(n)t exorta / Nos ig(itu)r p(re)uenire cupientes / ne consim(i)lia inantea in clero ac p(o)p(u)lo suboriri (con)tingat / s(ed) ut om(n)is rancoris (et) dissension(is) mat(er)ia ut prefert(ur) tollatur / (et) fundit(us) extirpetur.
ac co(n)cors confr(ater)nitatis vnio / (et) amoris vinc(u)l(u)m inter eos vigeat / ac firma p(er)maneat p(er)petuis t(em)p(o)rib(us) affuturis / vigore p(otes)tatis (et) auc(torita)tis nob(is) super hoc a d(i)c(t)is Cap(itu)lis sing(u)larit(er) sing(u)lis (et) eo(rum)
p(er)sonis cap(itu)larib(us) tradite (et) co(n)cesse / pari voto / ac voce vnanimi (et) (con)cordi decerne(n)do p(ro)nu(n)ciam(us) p(rese)ntib(us) in hiis sc(ri)ptis. In p(ri)mis videl(icet) q(uod) d(i)c(t)ar(um) ecc(lesi)ar(um) collegiatar(um) Cap(i)t(u)la / et eor(um) p(er)sone debebu(n)t
de p(rese)nti / ac postmod(um)b) quociescu(m)q(ue) Cap(itu)l(u)m maior(is) Ecc(lesi)e seped(i)c(t)e / ex caus(is) l(egi)t(i)mis / seu v(er)isim(i)lib(us) (con)tig(er)it app(e)llare / App(e)ll(ati)onib(us) hui(usm)o(d)i p(rese)nti (et) futuris absq(ue) om(n)i cauc(i)o(n)e (et) difficultate qual(ibet) co(n)fi=
10 dere v(e)l simpl(icite)r adher(er)e. Q(uo)d et Cap(itu)l(u)m ip(su)m maior(is) ecc(lesi)e p(re)d(i)c(t)e / d(i)c(t)is Cap(itu)lis ecc(lesi)ar(um) coll(eg)iatar(um) ip(s)ar(um) / et eor(um) cuil(ibet) eod(e)m (con)textu (et) iure / ac sp(eci)alit(er) app(e)ll(ati)oni per Cap(itu)l(u)m ecc(lesi)e s(an)c(t)i Iacobi nuper inpo=
11 site adhere(re) / (con)fidere / ac face(re) teneb(itu)r vice u(er)sa Deinde volum(us) (et) pronu(n)ciam(us) auct(oritat)e quasup(ra). Vt quociescumq(ue) vnu(m) Ordinarior(um) seu aliu(m) Cap(itu)larem v(e)l extra Cap(itu)l(u)m Can(oni)cu(m) Ecc(lesi)e maior(is) p(re)d(i)c(t)e (con)tig(er)it
12 app(e)llare. Alia extu(n)c Cap(itu)la collegiatar(um) ecc(lesi)ar(um) p(re)d(i)c(t)ar(um) / pro adhesione facienda ab eisdem recipia(n)t / (et) recip(er)e teneant(ur) fideiussoria(m) / qua(m) ip(s)i d(omi)ni Cap(itu)lar(e)s maior(is) Ecc(lesi)e ab ip(s)o d(omi)no app(e)llante receperu(n)t
13 seu recipient / vel de aliisc) p(er)sonis (con)simile(m) cauc(i)o(ne)m. Et in hoc casu / vel (con)sim(i)li Cap(itu)l(u)m maioris Ecc(lesi)e p(re)dicte. ab ip(s)is Personis ecc(lesi)ar(um) collegiatar(um) Cap(itu)larib(us) / v(e)l extra Cap(itu)la ex(iste)ntib(us) app(e)llantib(us)
14 consi(mi)lem cauc(i)o(ne)m  pro adhesione facienda recipia(n)t vice u(er)sa Insuper si forte .. App(e)llante(m) a s(e)n(tent)ia vna diffi(niti)ua que iam in rem t(ra)nsiit iudicata(m) / aut trib(us) (con)formib(us) s(e)n(tent)ijs (con)tinge(re)t app(e)llare. In
15 quib(us) casib(us) / aut eor(um) alt(er)o p(rese)nti n(ost)ra p(ro)nu(n)ciac(i)one nemine(m) ad hui(usm)o(d)i adhesione(m) volum(us) obligari. In quor(um) o(mn)i(u)m p(re)missor(um) euidencia(m) (et) robur p(er)petue firmitatis Sigilla pred(i)c(t)or(um) Cap(itu)lor(um) sing(u)lari=
16 ter sing(u)lor(um) p(rese)ntib(us) sunt appensa. Et nos Iohannes p(re)p(osi)tus. Otto Decanus, fridricus scolasticus / totumq(ue) Cap(itu)l(u)m maioris / Conradus sancti Steph(a)ni / Nycolaus b(ea)te Marie in Tew(er)stat
17 (et) Conradus sancti Iacobi intra / (et) extra muros Babembergen(ses) ecc(les)iar(um) Decani / et Cap(itu)la earund(e)m ecc(les)iar(um) recognoscim(us) om(n)ia et sing(u)la suprad(i)c(t)a / et eor(um) q(uo)dlib(et) de n(ost)ris / (et) n(ost)ror(um) o(mn)i(u)m sing(u)la=
18 riter sing(u)lor(um) consenu (et) voluntatis b(e)n(e)placito processisse vnanimi / et in horum euidentiam pleniorem Sigilla Cap(itu)lorum n(ost)ror(um) o(mn)i(u)m de certa n(ost)ror(um) sciencia presentib(us) appendisse.
19 Datum (et) actum Babemb(er)g(e) Anno d(omi)ni Mill(es)imo Trecente(si)mo Nonagesimoq(ui)nto. mensis Augusti die vicesima tertia (Absatz Ende)

          
    a) Das d(Textzitat) undeutlich.
    b) Grammatikalisch auch "postmo(do)" möglich.
    c) Die Buchstabenfolge ii(Textzitat) durch eine unter dem Wort befindliche geschwungene Linie undeutlich.